Hoe zit het nu met die nieuwe woonwet voor wezen?

Op 16 september jl. tijdens het rondetafelgesprek in de Tweede Kamer benadrukte WeesWijzer dat het cruciaal is dat de rechten van weeskinderen op veilig wonen vast moet komen te liggen in de wet. Momenteel is dit nog niet het geval, en veel wezen geraken tussen de wal en het schip. Zij raken het huis kwijt waarin zij (vaak hun hele leven lang) hebben gewoond met hun ouder(s). Toen hun ouder(s) kwam(en) te overlijden, kregen zij de mededeling van de woningcorporatie dat zij hun woning uit moesten. Sommigen moeten binnen twee maanden vertrekken, anderen binnen zes maanden. Dit harde beleid van woningcorporaties is - zoals inmiddels bekend - standaardbeleid. Al meer dan dertig jaar. Beleid dat wetmatig moet veranderen, zodat woningcorporaties hier ook op aangesproken kunnen worden, en gehouden aan de wet.

Hoe zit het nu met die wet?

Er lijkt wat onduidelijkheid te bestaan over de wet waar WeesWijzer en Kamerlid Daniël Koerhuis aan refereren. Het lijkt namelijk in de media net alsof de demissionair minister met een nieuwe wet komt die weeskinderen beschermt. Voor de duidelijkheid: de nieuwe wet van de demissionair minister biedt woningcorporaties meer bewegingsruimte om tijdelijke contracten aan weeskinderen te geven (in plaats van voor woongarantie voor weeskinderen te gaan). Daarbij werkt de demissionair minister aan een gedragscode waar woningcorporaties zich mógen houden, maar dat hóeven ze niet. Er liggen dus géén rechten en garanties vast in de wet voor weeskinderen. Wél worden extra privileges voor woningcorporaties in de wet vastgelegd. Bijvoorbeeld het wettelijk toestaan van tijdelijke huurcontracten voor weeskinderen (waardoor ze na een tijdje dus alsnog op straat komen te staan). Dit wordt vastgelegd in de woonwet, als het aan de demissionair minister ligt. Dit alles wordt echter wel op sociale wijze gecommuniceerd, zodat de indruk bestaat dat het een nieuwe wet betreft die weeskinderen beschermt.

Maar dit helpt natuurlijk niet. Want na een tijdje staan die jongeren weer op straat. Nogmaals, de gedragscode is geen wet. Je moet het zien als een vriendelijk verzoek richting woningcorporaties om zich barmhartig op te stellen. Waar ze dus vaak niet toe bereid zijn, en ook juridisch de strijd om aangaan, zodat ze alsnog wezen kunnen uitzetten. Soms, na veel politieke onderhandeling, wordt dit voorkomen. Maar meestal niet. Soms moeten weeskinderen zelfs een overeenkomst met een woningcorporatie tekenen waarin ze alvast, als hun ouders nog leven, akkoord gaan met het feit dat mochten hun ouders komen te overlijden, dat ze dan uit huis worden gezet. En soms wordt er keihard geëist dat weeskinderen de media niet op mogen zoeken, omdat dan anders alle afspraken alsnog worden afgezegd vanuit de woningcorporatie. Dat heeft vrij weinig meer met wonen te maken, maar eerder met intimidatie. Heel af en toe is er een particuliere eigenaar - geen corporatie - die over zijn hart strijkt en een weeskind een huis aanbiedt, zoals dit in dit geval gebeurde (ná uitzetting door een woningcorporatie).

“Wel worden extra privileges voor woningcorporaties in de wet vastgelegd. Bijvoorbeeld het wettelijk toestaan van tijdelijke huurcontracten voor weeskinderen (waardoor ze na een tijdje dus alsnog op straat gezet kunnen worden). Maar dit helpt weeskinderen alleen maar in de puree.”

— WeesWijzer

Demissionalr minister Ollongren zette in april van 2021 een expertgroep over barmhartig woonbeleid voor weeskinderen op, als gevolg van de aangenomen motie Koerhuis waarin staat dat er een controlerende commissie opgericht moest worden die zou moeten uitzoeken in welke mate het harteloze beleid bij woningcorporaties voorkomt, en hoe dit veranderd kan worden. De demissionair minister weigerde echter zo een commissie op te richten en koos voor een expertgroep waarin alle woningcorporaties in vertegenwoordigd zijn (en het ministerie, koepelorganisatie Aedes, en Platform31). WeesWijzer bood aan hier deel aan te nemen. We zaten in deze expertgroep om weeskinderen te vertegenwoordigen. We hoopten op een besef van aanspreekbaarheid en verantwoordelijkheid bij woningcorporaties. Maar wat we al vreesden bleek waar: het is niet gemakkelijk om zelfreflectie te hebben en te tonen als je in een positie van macht bent, en als vrijwel niemand een andere mening is toegedaan dan jij. Dit betekende dat het WeesWijzer na enkele maanden duidelijk werd dat het doel van de minister vooral was om meer bewegingsvrijheid te creëren voor woningcorporaties om flexibel en naar eigen inzicht en behoefte keuzes te maken rond het lot van hurende weeskinderen. Dit alles wordt samengevat in een ‘gedragscode’ die een adviserende richtlijn richting woningcorporaties gaat zijn. De demissionair minister is voornemens om zelfs de 9 WeesProfielen van WeesWijzer in te zetten om hun standpunt (in grote lijnen: weeskinderen verschillend behandelen en na twee jaar alsnog uit hun woning zetten) te onderbouwen. Voor de duidelijkheid: hier is WeesWijzer het niet mee eens.

Waarom zijn we het niet mee eens met de plannen van de demissionair minister, het ministerie, Aedes en andere betrokkenen? Omdat een gedragscode geen wet is. En dus woningcorporaties niet bindt aan sociaal beleid. En weeskinderen voortdurend in angst en stress houdt, de maanden aftellend dat ze alsnog hun huis uit gezet worden. En omdat tijdelijke huurcontracten van 2 jaar niet genoeg zijn om te rouwen en een leven op te bouwen als wees. Omdat je als wees dan de maanden zit terug te tellen op de kalender, niet wetend of je na een bepaalde datum überhaupt nog wel een dak boven je hoofd hebt.

Toen dit alles WeesWijzer duidelijk werd, zijn we op 16 september met overtuiging en direct uit de expertgroep gestapt, omdat we ons niet wensen te associëren met dit beleid. Daarom sprak WeesWijzer luid en duidelijk uit dat de wet moet veranderen, zodat woningcorporaties niet meer zelf kunnen beslissen of ze een weeskind willen uitzetten of niet. Je zou kunnen denken: “maar je weet toch helemaal niet zeker of woningcorporaties niet wíllen meewerken? Misschien willen ze dat juist heel graag!” De feiten zijn echter dat ook in 2021, het jaar waarin de woningcorporaties aan zelfreflectie deden in de expertgroep, deze zelfde woningcorporaties ook weeskinderen bleven uitzetten. Marchiano bijvoorbeeld, zijn moeder is in juli jl. overleden, en op 1 februari moet hij zijn huis uit. Kelly daarentegen heeft hulp van Cock de Jong gehad, en mag in haar huis blijven wonen. De meisjes Valk mogen blijven. Maar Niels werd uitgezet. Tansu ook (na belangenbehartiging en bemiddeling door WeesWijzer met de woningcorporatie kreeg zij wel een andere passende woning aangeboden, die zij heeft geaccepteerd).

Maar het schijnbaar lukrake van de uitkomsten van deze zaken toont aan dat er een eensluidend, duidelijk,. veilig, gegarandeerd beleid moet komen voor weeskinderen. En aangezien de demissionair minister hier niet voldoende in voorziet met haar plannen, pleiten we dus voor een wetsaanpassing. Hier wordt binnenkort een voorstel voor ingediend. Houd deze website in de gaten over updates.